Ihsan ali Sangi all pieces

Topics not approved. U were also intimated thru mail

نالو :             احسان علي سانگي

ڪلاس:                   ايم اي فائينل  

رول نمبر:       21

آرٽيڪل

ڪني پاڻي سبب پيدا ٿيندڙ صحت جا مسئلا:

پاڻيءِ کان سواءِ ڪير به جي به ٿو سگهي تندرست رهڻ لاءِ جهجي سلڀ پاڻي ۽ ان جو صاف هجڻ ضروري آهي. جڏهن انسانن ۽ جانورن جي غلازت پيشاب ۽ ڪرفٽي جا جيو گهرڙا پاڻيءَ ۾ ملي وڃن ته اهڙو پاڻي پاڪ صاف نه ٿو رهي پاڻيءَ رستي يا هڪ فرد کان ٻئي فرد تائين جيو گھرڙا ۽ ڪينئان رسي صحت جو ڪيتريون ئي سنگين بيماريون پيدا ڪري سڄي وسنديءَ کي متاثر ڪري وجهن ٿا.

زرعي صنعتي کاڻين جي ڪيميائي مادن ۽ اڇلايل گند ڪچر سبب پڻ اسان جو پاڻي ڪنو ٿي پيڻ لائق نه ٿو رهي ۽ ڪيترن ئي قسمن جو بيماريون جهڙوڪ چمڙيءَ جا ڳاڙها نشان مختلف قسمن جي ڪينسر ۽ صحت جا ٻيا سنگين مسئلا پيدا ڪري وجهي ٿو.

پيئڻ، رڌ پچاءُ ۽ ڌوپ لاءِ جيڪڏهن پاڻي سلڀ نه هجي ته بيماري ٿي پئجي ٿي خاص طور تي اهڙن حالتن ۾ جڏهن پيٽان ويهڻ کان پوءِ هٿ ملي صاف نه ڪجن، تڏهن دستن جون بيماريون تمام تيزيءَ سان هڪ فرد کان ٻئي فرد تائين پکڙجي سگھن ٿيون. پاڻيءَ جي اڻ هوند سبب سوڪهڙي جي بيماري ٿي پوي ٿي ۽ ماڻهو مري به سگهي ٿو. ججهي پاڻيءَ جي نه هئڻ سبب خشڪ ثالي جڏهن ڊگهي عرصي تائين موسم خشڪ رهي غلازت سبب پاڻيءَ جي اڻاٺ واري صورتحال بدتر اڻاٺ پاڻيءَ جي سنگين غلازت ۾ مٽجي سگهي ٿي. عام طور تي عورتن ۽ ٻارڙن کي پري پري پنڌ تائين پاڻي گڏ ڪرڻو ۽ گهڻو وزن ڍوئڻو پوي ٿو.

پاڻي ڪنو ڪيئن ٿئي ٿو.

جڏهن پاڻيءَ ۾ رڳي جيوگهرڙا ڪينئان ۽ زهريلا ڪيميائي مرڪب شامل ٿي وڃن تڏهن پاڻي ڪنو ٿي وڃي ٿو. رڳي جيوگهرڙا تمام ننڍڙا جيڪي ڪيترن قسمن جون بيماريون پيدا ڪن ٿا ڪينئان جهڙوڪ وِپ ورم ۽ حُڪ ورن ۽ رائونڊ ورم ڪيتريون ئي سنگين بيماريون پيدا ڪن ٿا.

جيوگھرڙا ۽ ڪينئان انسانن ۽ جانورن جي غلازت پيشاب ۽ ڪرفٽي ۾ ٿين سنگين ۽ ڊگهي عرصي تائين بيماريون پيدا ڪن ٿا. انسانن ۽ جانورن جي غلازت جي اڪلاءِ جو سٺو بندو بست نه هجي پاڻيءَ جي ذريعن جو بچاءُ نه ڪجي. اهي ڪالرا جهڙيون بيماريون پيدا ڪن ٿا جيڪي هڪدم پکڙجي ڪيترن ئي ماڻهن کي ماري وجهن ٿيون. رڳي جيوڙن ۽ ڪينئان سبب ٿيندڙ بيماريون سوڪهڙو، انفيڪشن، رت جي پوڻائي ۽ کاڌي جي اوڻائي جهڙيون سالن تائين لوڙائينديون رهن ٿيون جيئن ته رڳي جيوڙن ۽ ڪينئان سبب ٿيندڙ اهڙيون بيمارين جي هڪ عام نشاني دست آهن تنهنڪري ورلي انهن بيمارين کي دستن جي بيمارين سان به سڏيو وڃي ٿو سڄي دنيا ۾ دستن جي بيماري سبب پيدا ٿيندڙ سوڪهڙو موت جو هڪ وڏي ۾ وڏو ڪارڻ آهي. اهو سمجهڻ سولو ٿئي ٿو ته رڳي جيوڙا ۽ ڪينئان ڪاٿي ڪاٿي ٿي سگھن ٿا خاص طور تي گنديون شيون جهڙوڪ ڪرفٽي ڪنو کاڌو ۽ گندا پائخانه وغيره.

فيچر

ٽوپي: ثقافت، حفاظت، راندين ۽ مذهبن جي سڃاڻپ جو اهڃاڻ:

ٽوپي، هيڊ ڪيپ، تاج، امامون، پٽڪو ۽ يونيفارم ڪيپ ڪرڪيٽ مٿي ڍڪڻ لاءِ استعمال ٿيندڙ ڪا شئي جيڪا مختلف نالن ۽ شڪلين جي صورت ۾ موجود آهي انهيءَ کي اسان سنڌي ٻولي ۾ ٽوپي چوندا آهيون. اها هر دور، هر ثقافت، هر تهذيب، هر ملڪ ۾ منفرد انداز سان موجود رهي ٿي ڪڏهن اها طاقت ۽ عظمت جي نشاني بڻجي تاج آهي. ڪڏهن ڪنهن عهدي جي سڃاڻپ بڻجي ڪيپ آهي مطلب ته ساڳي ٽوپي جيڪا مٿي ڍڪڻ جي ڪم اچي ٿي انهيءَ جا ڪارج ڪيترائي ٿي سگھن ٿا. ٽوپيءَ کي جڪڏهن تاريخي لحاظ کان ڏسبو ته سندس وجود تمام آڳاٽو ٿيندو.

مذهبي حوالي سان ٽوپي پنهنجي هڪ الڳ حيثيت رکي ٿي جيئن دنيا جا مختلف مذهب دنيا ۾ هندو، مسلم، عيسائي، سک ۽ يهودي جهڙا وڏا مذهب مٿي ڌڪڻ کي زور ڏين ٿا مذهب ۾ ٽوپيءَ جو استعمال خدا پالڻهار جي احترام جي نشاني هوندي آهي ۽ ان کي مقدس پڻ سمجهيو ويندو آهي ان ڪري جڏهن به مذهبي ماڻهو پنهنجي عبادت گاهن مندر، گرجاگهر ۾ عبادت جي نيت سان وڃن ٿا.

مختلف مڪتب فڪر سان تعلق رکڻ واريون يعني خاص ڪري پري مرشي يا مختلف مذهبي فرڪن سان تعلق رکڻ وارن جون ٽوپيون پڻ مختلف رنگن ۽ روپن جون ٿين ٿيون. جڏهن ڪنهن مذهبي ماڻهو کي ٽوپي پهريل ڏسبي ته هڪدم ان جي ٽوپيءَ مان معلوم ٿيندو ته هي ماڻهو ڪهڙي گاديءَ جو مريد آهي.

پروفائيل

ولي رام ولڀ

مارئي جي ملڪ ملير جي ڪُک مان جنم وٺندڙ ڪيترائي وجود ۾ آيا جن ٿر جي ڀٽن کان پنڌ جي شروعات ڪري پوري ملڪ ۾ پنهنجي فني صلاحيت کي ڀرپور انداز سان مڃرايو آهي مارئي جي حب الوطني کان روپلهي ڪولهي جي سوريائي تائين ڪيترائي امر ڪردار اڄ به انهن جي ذهنن ۾ زنده آهن سنڌ سان محبت تي ڪير به پهرا لڳائي نه ٿو سگھي جيئن آهستي آهستي وقت گذرندو رهيو ته هي ننڍرو ٻالڪ ولي رام ولڀ پنهنجي پرائمري تعليم ٿر جي مختلف شهرن جهڙوڪ اسلام ڪوٽ، ڪنري، چيلهار ۽ آخر ۾ مٺيءَ جي ڊسٽرڪٽ بورڊ هاءِ اسڪول مان 1959ع ۾ مئٽرڪ جي ڊگري حاصل ڪيائين سندن شادي اسڪول جي زماني ۾ ٿي هئي. 1957ع ۾ شادي ٿيڻ ڪري گهڻين ذميدارين کي پورو ڪرڻ لاءِ ٻيلي کاتي ۾ نوڪري ڪرڻ سان گڏو گڏ پنهنجي تعليم کي به جاري رکيائين 1954ع ۾ سچل سرمست ڪاليج مان گريجوئيشن ڪرڻ کان پوءِ ماسٽر جي ڊگري لاءِ سنڌ يونيورسٽي جي سنڌي شعبي ۾ داخلا ورتائين پر نامواقف حالتن جي ڪري پهرين سال ۾ ڇڏي اردو شعبي ۾ ماسٽر ڪرڻ جي ترجيهه ڏنائين. 1967ع ۾ اردو ۾ ماسٽر جي ڊگري ڪيائين. 1969ع ۾ جناح ڪاليج مان قانون جي ڊگري حاصل ڪيائين. ان کان پوءِ ايم فل، پي ايڇ ڊي ڪرڻ لاءِ 1947ع ۾ ايم فل جي رجسٽريشن کي پي ايڇ ڊي ۾ تبديل ڪيو ويو سنڌ يونيورسٽي جي وائيس چانسلر مظهر الحق صديقي 1988ع سنڌ ادب ۾ ڪيل ڪم کي مدعي نظر رکندي انسٽيٽيوٽ آف سنڌالاجي ۾ پبليڪيشن آفيسر مقرر ڪيو ويو.

انٽرويو

سٺن ٻارن کي پڙهائڻ ۾ فخر محسوس ٿيندو آهي.

لطف علي شاهه

لطف علي شاهه 25 سالن کان گورنمينٽ سروس سنيٽر ڄامشورو ۾ گونگن ٻارن کي تعليم ڏئي رهيو آهي

سوال: ٻارن کي پڙهائڻ لاءِ ڪهڙي طرح جو ڪورس هوندو آهي؟

جواب: ٻارن کي پڙهائڻ لاءِ اهو ڪورس هوندو جيڪو ٻين اسڪولن ۾ پڙهايو ويندو آهي. ابتدائي جماعت ۾ اشارن ۾ زبان سيکاري ويندي آهي. ڇو ته گوندا ٻار ان تي عبور حاصل ڪري سگھن ان کان علاوه انگلش ۽ اردو به پڙهايو ويندو آهي.

سوال: عام زندگيءَ ۾ اهو ڪورس ڪيتري حد تائين گونگن ٻارن جي مدد ڪندو آهي؟

جواب: اهو ڪورس عام زندگيءَ ۾ تمام وڏي مدد ڪندو آهي اردو ۽ انگلش پڙهائڻ ۾ ايترو زور لڳائيندا آهيون ڇو ته اسان جي زبان اردو آهي جيڪا اسان جي ملڪ ۾ ڳالهائي ويندي آهي ان کان سواءِ ناممڪن آهي.

سوال: توهان کي شروعات ۾ پڙهائڻ ۾ ڪيتري مشڪلات ٿيندي آهي؟

جواب: هر ڪم سرانجام ڏيڻ لاءِ ڪيتران ئي مشڪلاتن جو منهن ڏسڻو پوندو آهي پهريان ته انهن نون ٻارن کي اشاري طور سمجهايو ويندو هئو اهو تمام مشڪل ڪم هئو پر پوءِ آهستي آهستي انهن ٻارن پاڻ ئي ڪجهه سکي ورتو.

سوال: توهان هر سال ڪيترن ٻارن کي داخلا ڏيو ٿا؟

جواب: اسان هر سال 20 کان 25 ٻارن کي داخلا ڏيون ٿا پر اسان جي ڪوشش اها هوندي آهي ته ايترن ٻارن کي داخلا ڏيون جن تي اسان به صحيح توجه ڏئي سگهون.

سوال: توها انهن گونگن ٻارن کي تعليم ڏيڻ ۾ ڇا محسوس ڪندا آهيو؟    

جواب: مونکي وڏو فخر محسوس ٿيندو آهي ته ڪافي عرصي کان انهن ٻارن کي پڙهايان پيو ۽ اهي گونگا ٻار منهنجي تمام وڏي عزت ڪندا آهن ۽ هر طرح جي لحاظ کان اسين به انهن جي عزت ڪندا آهيون.

سوال: توهان انهن ماڻهن کي ڪهڙو پيغام ڏيندا جيڪي انهن سان سٺو ورتاءُ نه پيا ڪن؟

جواب: مان انهن ماڻهن کي اهو چوڻ چاهيان ٿو ته توها انهن سان وڏي اخلاق سان ملو ۽ انهن جي بيحد عزت ڪريو ڇو ته هي اسان جي ملڪ جا سرمايا آهن.

انويسٽيگيشن رپورٽ

ڊسٽرڪٽ لاڙڪاڻو پريس ڪلب

لاڙڪاڻه پريس ڪلب جو بنياد 1970ع ۾ پيو پر صحافي ان کان به اڳ هئا، ان جي تاريخي عمارت تجر بلڊنگ ۾ ويهي خبرون لکندا هئا جنهن عمارت ۾ ميرن جي صحافي جي گورنر نواب ولي محمد لغاري جو لاش امانت طور رکيو ويو هو اها عمارت اڄ به پريس ڪلب جي ڀر ۾ موجود آهي. 1970ع ڌاري صحافت انجمن صحافيه لاڙڪاڻي جي نالي سان تنظيم ٺاهي ميونسپل ريسٽ هائوس کي پريس ڪلب ٺاهڻ لاءِ درخواست ڏني، ۽ 1973 ع ۾ انجمن صحافيه جو آئين ٺاهيو ويو.

پريس ڪلب جو پهرويون صدر يوسف علي خان (جنگ) ۽ انجمن صحافيه (يونين آف جرنلسٽ) جو پهريون صدر قائم الدين منگي ٿيو. ان وقت جيڪي صحافي هئا انهن ۾ مهدي شيرازي، ڪالخان ڪشميري، عبدالجبار بلوچ، قائم الدين منگي، يوسف علي خان ، محمد موسى سرهيو وغيره وغيره. پريس ڪلب جو ٻيو صدر پي پي آءِ جو احمد خان ڪمال ٿيو. ڪامريڊ جماالدين بخاري لاڙڪاڻي جي صحافت جو وڏو نالو آهي هن انگريزي ۾ بنو ايرا ۽ سنڌي ۾ اخبارون جاري ڪيون.

لاڙڪاڻي پريس ڪلب ۾ 1970ع کان 2013ع تائين صحافين ۾ ڪيترائي اختلاف پيدا ٿيا ۽ غروپ ٿيا. شروع ۾ صوبائي وزير احمد يوسف ۽ ڊپٽي ڪمشنر شفيق الرحمان پراچه صلح ڪرايو.

پريس ڪلب ۾ عبرت جو صحافي مرحوم غلام محمد کوسو 12 سالن جو ڊگهو عرصو صدر ۽ جنرل سيڪريٽري جي حيصيت ۾ ويٺو رهيو.

ڊان اخبار جو صحافي ڊاڪٽر مولابخش ڪلهوڙو پڻ صدر ۽ جنرل سيڪريٽري رهيو.

1999ع تائين نون صحافين کي پريس ڪلب ۾ ميمبر ٿيڻ يا داخل ٿيڻ نه ڏنو ويندو هئو ايتري قدر جو 7 صحافين راقم سميت سول ڪورٽ ۾ ڪيس داخل ڪيو ۽ ڪيس کٽيو پر ان جي باوجود انهن جي ڪورٽ جي ليٽر کي فاڙي اڇلايو ويو ۽ ميمبر شپ نه ڏني وئي جنهن جي ڪري 30 کن صحافين گڏجي ڊسٽرڪٽ پريس ڪلب قائم ڪئي جنهن جو جنرل سيڪريٽري سيد جاويد شاهه ۽ صدر سيد صابر شاهه کي چونڊيو ويو اڳتي هلي 2000ع ۾ علي گل سانگي ڊسٽرڪٽ پريس ڪلب جي جنرل سيڪريٽري جي اڳواڻي ۾ صحافين سان ڳالهيون ڪري ڊسٽرڪٽ يوسي ڪلب جو خامتو آندو ۽ سمورا صحافي ڳڏجي پريس ڪلب ۾ ويٺا ۽ فوري طور تي جنرل باڊي جو اجلاس علي گل جي صدارت ۾ ٿيو جنهن ۾ علي گل سانگي کي صدر ۽ ايس اقبال بابو کي جنرل سيڪريٽري چونڊيو ويو.

پرائيويٽ اسڪول غريبن لاءِ آزار

It is very short,  no particular area is focussed, lacks figures and facts, expert opinion, Reports 

پرائيويٽ اسڪول غريبن لاءِ آزار

نور الزمان

ڪو وقت هو جڏهن اسڪولن جي وڏي اهميت هوندي هئي ۽ درسگاهه ۾ موجودگي دوران ڪو به اهڙو عمل ڪرڻ کان پاسو ڪيو ويندو هو، جنهن سان ان عظمت کي ڇيهو پهچي ۽ يا وري پڙهائي متاثر ٿي، پر هاڻي ائين ناهي رهيو، هاڻي سرڪاري اسڪول ته موالين جون آماجگاهون ۽ استادن جي لاءِ ڪچهرين جو مرڪز بڻجي ويون آهن، پر خانگي اسڪول به صرف ڪمائي جو ذريعو ئي نظر اچي رهيا آهن، جن ماڻهن کي پاڻ پڙهڻ ۽ پڙهائڻ نٿو اچي اهي اسڪول کولي رهيا آهن، وڏن نالن سان اسڪول کولي وڏي پبلسٽي ڪئي وڃي ٿي ۽ وڏيون فيون ورتيون وڃن ٿيون پر اسڪولن ۾ پڙهائي زيرو هوندي آهي.

 خوبصورت عمارتن ۽ وڏن نالن جي پويان ڪجهه به ناهي هوندو، امير ماڻهو وڏن اسڪولن ۾ ٻارن کي موڪليندا آهن ۽ مڊل ڪلاس جا وري پنهنجي ليول جي اسڪولن ۾ ٻار پڙهائيندا آهن، سنڌ جي هر شهر جي هر گهٽي ۾ اوهان کي خانگي اسڪولن ملندو، استاد ميٽرڪ پاس هوندا، پرنسپال جي بي اي پرائيويٽ سائيڊ کان ٿيل هوندي، شاگردن کي پڙهائڻ جو ڪو ڏانءُ نه هوندو اٿن ۽ نه وري لينگيج جيڪا استعمال ڪئي ويندي آهي، ان ۾ ان ڳالهه جو خيال رکيو ويندو آهي ته ان جو اثر شاگردن تي ڪهڙو پوندو،

سڀ کان وڏي ڳالهه اها آهي ته سنڌ جا خانگي اسڪول پڙهائي جا مرڪز نه پر پئسا ميڙڻ جا مرڪز بڻيل آهن، جتي وڏين فين سان گڏ ڪورس جا ڪتاب ٻيڻي قيمت تي وڪرو ڪيا ويندا آهن، ڊريس ٽيڻي قيمت تي ملندي آهي ۽ ٻارن کي ايترا ته اجايا خرچ ڪرايا ويندا آهن جو غريب ماڻهو ٻارن کي اسڪول موڪلڻ ئي بند ڪري ڇڏيندا آهن، جون جولاءِ جون موڪلون ٿين ته ايڊوانس ۾ في ورتي ويندي، امتحان جي الڳ هوندي ۽ سيمسٽر امتحان جي في وري ڌار ورتي ويندي، خبر ئي ناهي پوندي ته اصل ۾ في آهي ڪيتري، پهرين ڪلاس جي ٻار جي في 1500 هوندي ته انٽر واري کان 5000 هزار ورتا ويندا پر پهرين ڪلاس کي پڙهائڻ واري ماستر کي پگهار 3000 هزار ملندي ۽ انٽر واري 5000 هزار ملندي، گهٽ پگهار کي مقرر ٿيندڙ ماسترن کي پڙهائڻ به ناهي ايندو ۽ نه وري اهي ٻارن کي ڪجهه سيکاري سگهندا آهن، جنهن ڪري ٻارن کي صرف هٿرادو مارڪون ڏئي پاس ڪيو ويندو آهي، جيڪي اڳتي هلي ڪنهن به ڪم جا ناهن رهندا ۽ انهن کي سنڌي پڙهڻ ته بلڪل ئي ناهي ايندي، ايجوڪيشن کاتي طرفان اسڪولن کي لائسنس ته جاري ڪيو ويندو آهي پر انهن جي مانيٽرنگ ناهي ڪئي ويندي، آڊٽ جو به ڪو نظام ناهي هوندي، جنهن ڪري غريب ماڻهن بنا سبب هزارين روپيا ڀريندا آهن، اسڪول وارا ته امير ٿي ويندا آهن پر ٻارن جي پڙهائي زيرو هوندي.

کپرو بنيادي سهولتن کان وانجهيل

Khipro

کپرو بنيادي سهولتن کان وانجهيل

نور الزمان هنڱورجو

اڄ جڏهن دنيا چنڊ تي گهر اڏڻ ۽ خلا ۾ آباد ٿيڻ جو سوچي رهي آهي، اهڙي ويلا ۾ پاڪستان جي سڀ کان وڌيڪ روينيو ڏيندڙ صوبي جو هڪ شهر اهڙو به آهي، جنهن جي رهواسين کي ڪا به بنيادي سهولت ميسر ناهي ۽ اهي عذاب واري زندگي گهاري رهيا آهن، انهن وٽ ڪا اهڙي سهولت ناهي، جيڪا انهن کي سرڪار طرفان عطا ڪئي وئي هجي، جي ڪا ملي به آهي ته ان جي هجڻ جو ڪو فائدو ناهي، جنهن جو وڏي ۾ وڏو سبب سرڪاري ڪامورن جي ڪرپشن ۽ چونڊيل نمائندن جي لاپرواهي جي انتها آهي،
کپرو شهر جنهن کي اڇڙي ٿر جو گيٽ وي ڪري سڏيو ويندو آهي، ان ۾ نه ته پئيڻ جو صاف پاڻي ماڻهن کي فراهم ڪيو وڃي ٿو ۽ نه وري شهر ۾ ڊرينيج جو نظام صحيح آهي، هر هنڌ گندگي جا ڍير آهن، روڊن رستن تي گندو پاڻي بيٺل آهي ۽ ماڻهو گدلو پاڻي واپرائڻ تي مجبور آهن،

کپري ۾ سرڪاري اسڪولن ۾ تعليم جي شرح زيرو آهي، گهڻا اسڪول ورهين کان بند پيل آهن ۽ جي ڪو اسڪول هلي به ٿو ته
پرائمري کان سيڪنڊري ۽ هائير سيڪنڊري تائين اسڪولن جو عمارتون تباهه آهن، ٽيڪنيڪل ڪاليج جي عمارت بلڪل ئي تباهه ٿي وئي آهي، ڊگري ڪاليج جي چوديواري ڪري پئي آهي،ان ۾ شاگردن کي پڙهائڻ بدران استاد ڪچهريون ڪري هليا وڃن ٿا،

سرڪاري اسپتال ته آهي پر ان ۾ مريضن جو مفت علاج نٿو ڪيو وڃي، ڊاڪٽر مرضي جا مالڪ آهن ۽ مريضن کي سرڪاري خزاني مان ملندڙ هڪ دوا به مفت نٿي ڏني وڃي، اسپتال ۾ صفائي جو ڪو انتظام ناهي، ڊاڪٽر ذاتي ڪلينڪون  هلائڻ ۾ پورا آهن،
شهر ۾ عطائي ڊاڪٽرن جو به وڏو آزار آهي، سوين غيرقانوني ڪلينڪون قائم آهن،
شهر جا مين روڊ تباهه آهن، گهٽن به هلڻ لائق ناهن، روڊن جي مرمت ۽ شهر جي خوبصورتي لاءِ ملندڙ سموري بجيٽ هضم ڪئي وڃي ٿي، ڪامورن کان ڪير پڇڻ وارو ناهي، شهر ۾ ڪا به لائبريري ناهي، جنهن ڪري نوجوان کي پڙهڻ لاءِ ڪا آسائش واري جڳهه ميسر ناهي، پارڪ ميونسپل انتظاميا جي لاپرواهي جي ڪري تباهه ٿي ويا آهن ۽ انهن جي پلاٽن تي قبضا ڪيا ويا آهن،
شهر ۾ لوڊشيڊنگ جو آزار آهي، گئس جي سهولت ناهي،  پي ٽي سي ايل جو نظام به درهم برهم آهي.جنهن لاءِ دانهڻ باوجود اختيارين ۽ سرڪار طرفان نوٽيس ناهي ورتو  ويو، ٽرانسپورٽ جا اڏا شهر ۾ قائم هجڻ ڪري شهرين کي پريشاني کي منهن ڏيڻو پوي ٿو، روڊن رستن جي پاسن تي ماڻهن قبضا ڪري دڪان اڏائي ڇڏيا آهن، جنهن ڪري روڊ رستا سوڙها ٿي ويا آهن، حددخلين جي آزار سبب به ماڻهن کي عذاب ڀوڳڻو پوي ٿو، منشيات جو وڏو آزار آهي، چوريون ۽ ڦرون عام ڳالهه ٿي وئي آهي،

 اهڙي صورتحال باوجود اختيارين هن وقت تائين شهر جي ترقي ۽ خوبصورتي لاءِ ڪو به قدم ناهي کنيو ۽ نه وري چونڊيل نمائندن طرفان ووٽرن کي سهولتون ڏيارڻ لاءِ ڪا گرانٽ منظور ڪرائي وئي آهي، شهرين جي دانهن جو به ڪو داد ڪرڻ وارو ناهي، جنهن ڪري کپرو واسي ننڌڻڪائپ واري زندگي گهاري رهيا آهن ۽ بنيادي سهولتون خواب بڻجي ويون آهن. ترقياتي ڪم نه ٿيڻ ڪري به شهر جي حالت 
خراب آهي، جنهن جو به هن وقت تائين ڪنهن به نوٽيس ناهي ورتو. 

ايوب گل - نورالزمان هنڱورجو

Ayub Gul

Interview

نورالزمان هنڱورجو

ايوب گل

سھڻي سنڌ ڪجھ اھڙن ماڻھن کي جنم ڏنو آھي، جيڪي گھڻ پاسائي شخصيت جا مالڪ فطرت ۽ انسانيت سان بي انتھا محبت ڪندڙ آھن.  چاھي تعليمي ميدان ھجي، ادبي فيلڊ ھجي، صحافت جو پيشو ھجي، ھن ھر سطح تي پنھنجو پاڻ مڃرايو آھي. اھڙن ماڻھن جي خدمتن کي اسان ڪڏھن به وساري ن ٿا سگھون اھڙين ئي شخصيتن مان ايوب گل به ھڪ آھي. جنھن جو اصل نالو محمد ايوب راڄڙ آھي. نظام الدين برڙي جي گھر ۾ جنم ورتو، ڳوٺ چونرو ۾ اک کوليندڙ ايوب گل پرائمري کان مئٽرڪ تائين تعليم ھٿونگو مان حاصل ڪيائين، انٽر دگري ڪاليج کپرو مان ڪرڻ کان پوء بي اي ڪاليج سائيڊ ۽ ايم اي سنڌي سنڌ يونيورسٽي مان ڪيائين، ايوب گل کي ننڍپڻ کان ڪتابن سان عشق ھو، آکاڻين ۽ قصن ٻڌڻ ۽ پڙھڻ جو شوقين ايوب گل اڃان مئٽرڪ ۾ ئي ھو ته ھن نظم، غزل، شعر، ۽ چو سٽا سرجڻ شروع ڪيا، ڪھاڻين کي به لفظن جو شعور ڏنائين، سندس غزل ۽ نظم ان وقت شايع ٿيندڙ  ماھوار رسالن ۾ ڇپجندا رھيا. 1998 ع ۾ ھن ڳوٺ ڇڏي حيدرآباد جو سفر شروع ڪيو، جتي ھن کي ادبي دنيا ۾ نالو رکندڙ اديب ۽ دوست مليا، جنھن جي سٿ ۾ رھي ھن کي اڃا وڌيڪ ساعري سان لڳاء ٿي ويو، حيدرآباد ۾ روزاني الک اخبار ۾ 1999 ع واري وقت ۾ سب ايڊيٽر طور صحافت جي شروعات ڪئي، روزانه تعمير سنڌ ۾ به سب ايڊيٽر رھيو. روزاني سنڌو ۾ 2001 کان 2003 تائين سب ايڊيٽر طور خدمتون سرانجام ڏنائين، 2004 کان 2007 تائين ڪوشش ۾ ڪالم نگار ۽ سب ايڊيٽر طور ڪم ڪندو رھيو. 2007 کان 2009 تائين ڪاوش جو شوبز رپورٽر رھيو. 2011 کان 2014 تائين ڪي ٽي اين انٽرٽينمينٽ تي اسڪرپٽ انچارج رھيو ۽ سنڌ ٽي وي تي به ھڪ سال اسڪرپٽ انچارج طور ڪم ڪيائين، 2015 کان 2016 تائين وري ڪي ٽي اين اسڪرپٽ انچارج رھيو، حيدرآباد ۾ صحافت ۽ شاعري سان گڏ ھن سماجي شعور لاء ڪم ڪندڙ اين جي اوز سان گڏ ٿيٽر، اسٽريٽ ٿيٽر لکيا ۽ اداڪار طور پرفارم به ڪيو، ڪي ٽي اين تي سندس 9 گيت رڪارڊ ۽ نشر ٿي چڪا آھن، ايوب گل ٻن فلمن ڀڳت ڪنول رام ۽ بازاار جو خالق، 200 کان وڌيڪ سولو پليز جو تخليق ڪار، 50 کان وڌيڪ سوپ ۽ مني سيريلز توڙي 20 ڊيز جو خلقڻھار پڻ آھي، سندس ٽي شاعري جا ڪتاب، رنگن جي خانا بدوشي، سمنڊ ٿو مونکي سڏي ۽ ھن مونکي ڇڏي ڏنو، جيڪي 2011، 2012 ۽ 2013 ۾ ڇپيا. سندس 2 ڪتاب چنڊ منھنجو وطن ۽ روشنا ڇپائي ھيٺ آھن، ايوب گل کي شاعري فڪشن، ڊراما رائيٽر (بھترين) جا ايوارڊ ملي چڪا آھن. ھن وقت ھو آواز ٽي وي لاء ڪم ڪري رھيو آھي ۽ شھري آسائش کي ڇڏي ڳوٺاڻي زندگي گذاري رھيو آھي. سندس مشھور سوپ سيريلز ۾ ڪومل، ڪورو ڪاغذ، ڪونجون، ڪير ته لھندو سار، دل پرايو ديس، روپلو ڪولھي، ڇاجو عشق، زندگي، ھوء اڪيلي، ڇوليون، ڪچا رشتا، ڪوته اھڙو ھجي، مور جو کنڀ، ڪجھ اڌورا خواب، مھندي رتا ھٿ، ڪي ٽي اين آواز ۽ سنڌ ٽي وي تي آن ايئر ٿي چڪا آھن. 

ايوب گل صحافت، ڊرامه نويسي ۽ شاعري سان گڏ سماجي ورڪر پڻ رھيو آھي. ھو سدائين ڏکن ۽ ڏاکڙن ۾ جيئندڙ ماڻھن لاء سھارو پڻ بڻجندو رھيو آھي، ڪنھن به سماج کي ترقي ڏيارڻ لاء لازمي آھي ته ڪجھ پڙھيل لکيل ماڻھو سجاڳي جو سج اُڀارڻ لاء اڳيان اچن ٿا، اھڙن ئي ماڻھن ۾ ايوب گل پڻ شامل آھي. 

 نور الزمان هنڱورجو

انٽرويو

فقير دين محمد ڪنڀار کپري تعلقي جي ڳوٺ باکريچي ۾ اک کولي، اتان ئي پرائمري تعليم حاصل ڪيائين، مجبورين سبب اڳتي تعليم جاري رکي نه سگهيو ۽ ڪنڀارڪو ڌنڌو ڪيائين، جواني ۾ سياست ۾ آيو، پ پ بعد جيئي سنڌ سان لاڳاپو رهيو، جيڪو اڃا تائين قائم آهي، فقير دين محمد ڪنڀار سماجي طور تي به پاڻ مڃايو، خاص ڪري هارين جي حقن لاءِ جاکوڙ ڪيائين، هن وقت به هو سنڌ سان عشق سان گڏ سماج جي ڀلائي لاءِ هر محاذ تي اڳڀرو هوندو آهي. سورهيه بادشاهه جي شخصيت کان متاثر ٿي فقير سڏايائين، کيس ڪامريڊ ڪري به ڪوٺيو ويندو آهي.

سوال 1. اوھان ڪڏھن ۽ ڪٿي جنم ورتو؟

جواب: 1946 ع ۾ ڳوٺ باکريچي ۾ اک کولي.

سوال 2. اوھان جي تعليم ڪيتري آھي ؟ 

جواب: آئوڻ پنج درجا پاس آھيان.

سوال 3. اڳتي ڇو نه تعليم حاصل ڪئي، ۽ ڪو سبب؟ 

جواب: والده پھرين گذاري وئي ھئي ۽ والد نابين ھو، ۽ والد کي فالج به ٿي پيو، ان جي سنڀال لاء ڪو ب نه ھو. ان ڪري مونکي تعليمي سفر ڇڏڻو پيو. 

سوال 4. اوھان ڪنڀارڪو ڌنڌو ڪيو؟

جواب: ھا، بلڪل پنجين ڪلاس کان پوء پنھنجو اباڻو ڌنڌو ڪنڀارڪو سکيو، ڪنڀار برادري جي مختلف ڪاريگرن کان ۽ ڪافي سالن تائين مٽي جي ڪم سان سلھاڙيل رھيس ۽ ٺڪر گڏھ تي کڻي ڳوٺن ۾ کپائيندو ھيس

سوال 5. ان وقت مٽي جي ٿانون جو ملھ ڇا ھوندو ھو؟

جواب: ان وقت دانگي جو ملھ 4 آنا، گھڙو 6 آنا ۽ ڪنو 10 آنا ھوندو ھو. 

سوال 6. اوھان سياست جي شروعات ڪڏھن ڪئي؟ 

جواب: سياسي شعور ايوب خان جي مارشلا دوران مون وٽ اچي چڪو ھو. ايوب خان جي حڪومت کان پوء بلڪل سياست ذوالفقار ڀٽي جي پارٽي سان شروع ڪئي.

سوال 7. اوھان  جي ڪڏھن سائين جِي ايم سيد سان ملاقات ٿي؟

جواب: ھا، بلڪل ھڪ ڏينھن عبدالواحد آريسر ۽ جمن دربدر مون وٽ آيا ۽ موکي سائين جي ايم سيد سان ملڻ لاء چيائون ته ھل سائين جي ايم سيد سان ملي اچون، آئون جمن ۽ آريسر صاحب سان گڏ ملڻ لاء نڪتس مونکي دل ۾ اھو خيال آيو ته سائين جي ايم سيد وڏو ماڻھو آھي ۽ ٺٺ سان ھوندو ۽ ظاھر آھي ته پنھنجي ليول جي ماڻھن کي ئي اھميت ڏيندو پر اتي وڃي ڏسان ته سائين جي ھٿ ۾ ڀاڄي جو ڏونگھو ھجي ۽ ماني کارائڻ لاء آيل قومي ڪارڪنن جي مٿان سروس ڏئي رھيو آھي، جمن مونکي ٻڌايو ته سائين اھو آھي، آئون ان سروس کي ڏسي پھرين جھلڪ ۾ ئي متاثر ٿي ويس ۽ پارٽي جي بيت مون سائين کان ئي وٺڻ جي لاء سائين کي عرض ڪيم ۽ سائين مونکي خود حلف کڻايو.

سوال 8.  ڪا اھڙي غلطي جنھن ۾ اوھان کي پڇتاءُ ھجي؟

جواب: تاريخي غلطي اھا ڪين ته سائين جي ايم سيد جي صف مان نڪري سنڌ ترقي پسند پارٽي ۾ شامل ٿيو ھيس. 

سوال 9. اوھان لا جي طور تي ڪھڙا ڪم ڪيا ؟

جواب: ھيومن رائيٽس ڪميشن جي عاصمه جھانگير، آغا نور ناز، شڪيل پٺاڻ، سائين علي حسن ( نمائنده بي بي سي) انھن سان گڏجي ھيومن رائيٽس ڪميسن جي گرائونڊ تان ھاري بازياب ڪرائڻ لاء مون ايس ٽي پي جي پليٽ فارم تان شروعات ڪئي، ھاري طبقي جو فرد ھيس ۽ ان ڳالھ جو احساس ھيو.

سوال 10 . اوھان ڪڏھن اليڪشن وڙھي؟

جواب: ھا، 1997 ع ۾ عمر ڪوٽ جي پي ايس جي سيٽ تي آزاد اميدوار بيٺس مونکي لالچون به ڏنيون ويون ۽ آڇون به ٿيون پر مون اھي ئي لفظ چيا ته منھنجي ضمير ڪي خريد ڪرڻ وارو نوٽ اڃان پريس ۾ ڇپيو ڪونھي.

سوال 11. اوھان ڪو ڪتاب لکيو؟

جواب: ڪتاب لکان پيو زندگي جا باري ۾ جيڪو انڊر پراسس آھي.

سوال12. سياست ۽ صحافت بابت ڇا راءِ آھي؟ 

جواب: ايمانداري، محنت ۽ ميرٽ تي صحافت ڪرڻ گھرجي.

سوال 13. اوھان فقير جو تخلص پنھنجي پاڻ کي ڇو ڏنو آھي؟

جواب: شھيد سورھيه بادشاھ سان متاثر ٿي فقير سڏايم.

سوال 14. نوجوانن لاءِ ڪو پيغام؟

جواب: نوجوانن کي پڙھائي ۽ نوڪري دوران انسانيت جي خدمت ڪرڻ گھرجي ۽ ٻين جا ڏک سور ونڊڻ گھرجن.

#Ayub Gul

#NoorulZaman 

قائم خانی ہاسٹل Qaimkhani Hostel

Qaimkhani Hostel 
Awais Siddiqui

 حیدرآباد کے دیگر ہاسٹلز کا بھی ذکر کرتے، ۔ فوٹو، 

 کم از کم چھ سو الفاظ چاہئیں۔ کمپوزنگ کی غلطیاں ہیں

اوےس احمد صدےقی 2k13/MC/23 آرٹےکل 

قائم خانی ہاسٹل

قائم خانی ہاسٹل کی طرح پاکستان اور دنےا بھر مےں بے شمار ہاسٹلز موجود ہےں۔ جو کم وقت کے دور اپنے کے لئے ےعنی رہائش کے لئے استعمال کےا جاتا ہے۔ اگر چہ ہاسٹل کو تعلےمی اداروں کے حوالے سے اےک خاص مقام حاصل ہے ۔ جبکہ ہاسٹل دےگر اداروں کے لئے بھی زےر استعمال کئے جاتے ہےں۔ قائم خانی ہاسٹل 1947ءسے پاکستان کے چھٹے بڑے شہر حےدرآباد مےںواقع ہے۔ 

قائم خانی برادری کے اس پہلے جب پاک و ہند بر صغےر کہلاتا تھا۔ جب بھی انکے پانچ ہاسٹل موجود تھے۔ اس وقت ان کے پاکستان بھر مےں ہاسٹلز کام کررہے ہےں۔ جس حےدرآباد مےں اےک مےر پور خاص مےں دو اور پنجاب کے دےگر شہروں تےن ہاسٹلرز موجود ہےں۔ 

حےدرآباد مےں 1947 سے قائم خانی ہاسٹل اپنی تمام تر سہولتوں/ توانائی کےساتھ کام کررہا ہے اس وقت ہاسٹل قاضی قےوم روڈ پر واقعہ ہے۔ جبکہ اس سے قبل ےہ ہاسٹل ہےرا آباد مےں تھا۔ پھر اسے پھلیلی روڈ پر تبدےل کردےا گےا تھا لےکن وہاں اس عمارت کو ہاسٹل کی جگہ منتقل اسکول مےں تبدےل کردےا گےا۔ پھر ہاسٹل کو 1984ءمےں قاضی روڈ پر قائم کردےا گےا جو آج تک اپنی تمام تر قابلےت کی بنا پر قائم ہے۔ پہلے اس ہاسٹل مےں صرف پانچ کمرے بنائے گئے تھے۔ لےکن آہستہ آہستہ اس مےں وسعت کی گئی اور کمروں مےں مزےد اضافہ کےا گےا اور اس ہاسٹل مےں آج 44کمروں پر مشتمل ہے اور اےک کمرے مےں پانچ طلباءکے رہنے کی گنجائش ہے اور اس وقت ہاسٹل مےں 200 کے قرےب طلباءرہائش پذےر ہےں۔ جبکہ اس ہاسٹل کا سالانہ کراےہ صرف 2000 ہزار روپے ہے جو اےک اس وقت عام طلباءکے لئے انتہائی کم ہے۔ ہاسٹل مےں اےک لائبرےری اور کمپےوٹر لےب موجود ہے اور انکے استعمال پر کوئی فےس موصول نہےں کی جاتی جس کی وجہ سے طلباءآسانی سے اپنی پڑھائی و دےگر کام با آسانی کرسکتے ہےں۔ 

قائم خانی ہاسٹل کے رقبے پر 45 دکانےں موجود ہےں جن سے آنے والا کراےہ قائم خانی ہاسٹل، اسکول اور کالج کو چلانے مےں مد د ملتی ہے۔ 2014ءتک ےہ ہاسٹل صرف بوائز ہاسٹَ تھا لےکن مارچ 2015ءمےں اس ہاسٹل کے عقب مےں گرلز ہاسٹل قائم کےا گےا ہے۔ ےہ ہاسٹل قائم خانی اےجوکےشن ٹرسٹ کمےٹی کے تحت چلتا ہے۔ کمےٹی کا سربراہ چےئرمےن کہلاتا ہے او اسے سپرےم کونسل کے ارکان منتخب کرتے ہےں جبکہ قائم خانی برادری بھی اس فےصلے مےں اپنا کردار ادا کرتی ہے۔ 

Key words. #QaimkhaniHostel , #Hyderabad, #KaimkhaniHostel, #Awais Siddiqui, #Hostel

مکی شاہ روڈ

 آپ کی آﺅٹ لائن میں کیا تھا؟ 

 کمپوزنگ کی غلطیاں، فوٹو نہیں۔ پروفائل، انٹرویو اور فیچر میں فوٹو لازمی ہے 

بہت ہی مختصر ہے ک از کم چھ سو الفاظ ہونے چاہئیں

اوےس احمد صدےقی 2k13/MC/23 فےچر

مکی شاہ روڈ 

مکی شاہ روڈ حےدرآباد کی مصروف ترےن سڑک مےں سے اےک ہے ےہ روڈ حےدرآباد ے وسط نےا پل چوک سے شروع ہوتی ہے اور لطےف آباد سے جا ملتی ہے ےہ روڈ پبلک ٹرانسپورٹ کے لےے استعمال ہوتی ہے اس روڈ کی حالت بہت خستہ ہے جس کی وجہ سے اس روڈ پر آئے دن Accident ہوتے رہتے ہےں اس روڈ پر حےدرآباد کا مشہور کچا قلعہ واقع ہے جو کہ حےدرآباد کہ پہچان سمجھا جاتا ہے۔ اس روڈ پر حےدرآباد کی ماربل مارکےٹ واقعہ ہے جہاں سے پورے انٹےرےئر سندھ مےں ماربل سپلائی ہوتا ہے ےہاں پورے پاکستان سے قےمتی ماربل لاےا جاتا ہے۔ حےدرآباد کا مشہور قائم خانی ہاسٹل بھی اسی روڈ پر واقعہ ہے۔ مشہور بزر حضرت مکی شاہ اصحابی ؒکا مزار بھی اسی روڈ پر واقع ہے اور اس روڈ کا نام بھی انہی کے نام پر رکھا گےا ہے۔ ےہ روڈ سب سے پہلے 1978 مےں بناےا گےا تھا اس وقت ےہ روڈ اےک لاکھ اسی ہزار (180000)روپے کی کثےر رقم سے تعمےر کےا گےا تھا۔ لےکن صرف 2سال کی مدت مےں ےہ روڈ ٹوٹ پھوٹ کا شکار ہوگےا اور بالکل خستہ ہوگےا خراب روڈ کی تعمےر کی اصل وجہ ناقض مٹےرےل کا استعمال ہے ۔ حالانکہ روڈ بننے کی لاگت کا تخمےنہ اچھے مےٹرےل کے ساتھ لگاےا جاتا ہے پھر بھی ناقص مےٹرےل کا استعمال کےا جاتا ہے۔ 1978 سے لےکر 2007 تک ےہ روڈ تقرےبا 9دفعہ بناےا گےا ہے آخری بار ےہ روڈ 2007 مےں تعمےر کےا گےا تھا جب اس روڈ پر غرےب نواز فلائی اوور تعمےر کےا گےا تھا جو کہ مکی شاہ روڈ کوحےدرآباد رےلوے اسٹےشن سے ملاتا ہے ۔ ہر طرح سےورےج کا پانی نکلا ہوا ہوتا ہے حال ہی مےں اس روڈ کی دوبارہ تعمےر شروع کی گئی پورے حےدرآباد مےں ترقےاتی کام ہورہے ہےں۔ سڑکےں اور گلےاں تعمےر ہورہی ہےں اور جگہ جگہ سے گندگی کے ڈھےر ختم کئے جارہے ہےں لگتا ہے حےدرآباد شہر کی قسمت جاگ گئی ہے اب دےکھنا ےہ ہے کہ ےہ روڈ کب تک تعمےر ہوتا ہے اور کتنے عرصے تک سلامت رہے گی۔ 

پروفیسر ڈاکٹر حسن علی زیدی سے انٹرویو

 آپ کو یہ ٹاپک اس طرح سے منظور کر کے دیا تھا کہ حیدرآباد کی ادبی سرگرمیوں اور حیدآبار میں ادب کے حوالے سے انٹریو کریں۔ یہ بات آپ کی سلپ میں بھی لکھی ہوئی ہے۔ بہت ہی کمزور انٹرویو اور منظور شدہ آﺅٹ لائن کے مطابق نہیں

اوےس احمد صدےقی 2k13/MC/23 انٹرےو

پروفیسر ڈاکٹر حسن علی زیدی 

پروفےسر ڈاکٹر حسن علی زےدی کا شمار ان ادےبوں اور محققےن مےں ہوتا ہے۔ جنہوں نے اردو ادب کے لےے گراں قدر خدمات انجام دےں۔ آپ 1964 مےں پےدا ہوئے۔ آپ نے 1991 مےں سندھ پبلک سروس کمےشن کا امتحان پاس کےااور بطورلےکچرار گورنمنٹ کالج کالی موری حےدرآباد مےں تقرر ہوا۔ آپ نے اپنی 25سالہ ادبی زندگی مےں بہت سی کتابےں لکھیں۔ آپ نے 1997 مےں کراچی ےونےورسٹی سے پی اےچ ڈی کی ڈگری حاصل کےں۔ آپ کی کتابےں تحقےق تنقےد، افسانے، طنز و مزاح، اقبالےات، غالبےات، آپ بےتی اور نصاب سے متعلق ہےں۔ آپ نے ہوم اسٹےڈ ہال حےدرآباد مےں 2006 مےں اےک مشاعرہ منعقد کرواےا جس مےں اس وقت کی وزےر تعلےم سندھ حمےدہ کھوڑو صاحبہ نے شرکت کےں۔ 

س ترجمے ےا تصنےف سے تنقےد اور تحقےق کی طرف کےسے آئے؟

جواب مےرے جےسے لوگوں کا، جن کے مضامےن فنون لطےفہ سے متعلق آرٹس ہوتے ہےں۔ کوئی واضح مستقبل نہےں ہوتا۔ جہاں چاہئے نکل جائے۔ گرےجوےشن کے بعد اےم ۔ اے فلاسفی کرنا چاہتا تھا۔ لےکن اےم۔ اے اردو کےا اور لےکچرار بن گےا اور پھر زندگی کا وہ دور شروع ہوا جس سے ہت سے لوگ واقف ہے۔ ادب کو سنجےدگی سے پڑھنا شروع کےا اور افسانے اور تنقےدی مضاےن لکھنا شروع کئے۔ لےکچرار بننے کے بعد زندگی کی صحےح سمت ملی۔ مےں نے ہر مصنف مےں طبع آزمائی کی۔ تاہم تحقےق اور تنقےد کی طرف زےادہ زور رہا۔ 

س کےا آپ سمجھتے ہےں کہ ملک مےں ادب زال پذےر ہے۔ 

جواب دےکھےں جب کسی ملک مےں تمام ادارے اور پورے معاشرہ زوال پذےر ہو تو ادب پر بھی اس کے اثرات مرتب ہوتے ہےں۔ اےک وجہ ےہ بھی ہے کہ اب معاشرے مےں کوئی اےسی تحرےک نہےں ہے جس سے قلم کاروں مےں تحرےک پےدا ہوا۔ ماضی مےں جتنے بڑ ¸ قلم کار آپ کو نظر آتے ہےں ان مےں سے بےش تر ترقی پسند تحرےک سے وابستہ تھے۔ 

س کےا موجودہ ادب ہمارے عہد کی عقاسی نہےں کرتا؟ 

جواب اےسا بھی نہےں، حالات کی وکاسی تو ہورہی ہے۔ ذرا پےچھے جائےں ضےاءدور مےں تو کتنی سختےاں تھےں لےکن قلم کار پھر بھی اپنی رائے کا اظہار کرتے تے۔ آج بھی ہمارے اہل قلم اپنے معاشرے اور مسائل کی نشاندہی کررہے ہےں ہم ےہ نہےں کہہ سکتے کہ وہ اپنے فرائض سے غفلت برت رہے ہےں۔ 

س ہمارے ےہاں اکثر تنقےد نگار اہل نہےں لےکن وہ بظاہر بڑے ہےں ، کےا اےسا ہی ہے؟

جواب مےرا تجربہ ےہ کہتا ہے کہ اےک تنقےد نگار کو وسےع المطالعہ ہونا چاہئے اسے عالمی ادبےات کے بارے مےں معلوم ہو۔ لےکن ہمارے ےہاں اکثر تنقےد نگار اس پےمانے پر پورا نہےں اترتے۔ 

س ہمارے ےہاں بک کلچر نام کی کوئی چےز نہےں اس کی وجہ؟

جواب وجوہات تو بےشمار ہےں اپنی بات کرتا ہوں ۔ مےرے والد صاحب ادےب نہےں تھے اب اےسا ماحول نہےں ہے۔ مےں سمجھتا ہوں کہ شروع سے ہمارے سے مطالعے کا مزاج ہی ڈولپ نہےں ہوا ناخوانددگی اپنی جگہ مہنگائی کا بھی کردار ہے لےکن جو لوگ افورڈ کرسکتے ہےں ان کے بارے مےں بھی کےا کہےں وہ پانچ ہزار روپے رات کے کھانے پر تو لگادےں گے لےکن 500 روپے کی اےک کتاب نہےں خرےد سکتے۔ 

س آخر مےں نوجوانوں کے کوئی خاص پےغام دےنا چاہئےں گے؟

جواب نوجوانوں کے لئے مےرا پےغام بہت سادہ سا ہے کہ آپ خود کے ساتھ انصاف کرے اگر آپ کے والدےن آپ کو پڑھا رہے ہےں تو خود کو کامےاب انسان بنا کر ان کے سامنے پےش کرے۔